کد مطلب:259321 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:188
نگاهی گذرا به زندگی امام حسن عسکری
سوسن، نام دختر با ایمان و دلاوری از ایران زمین است كه به مدینه رفته و همسر امام هادی علیه السلام گردیده است. آن بانوی بزرگوار در ماه ربیع الأول سال 233 هجری در مدینه فرزندی به جهان هستی آورد كه نام او را حسن نهادند. [1] .
امام حسن بن علی عسكری علیه السلام فرزند امام هادی علیه السلام پس از درگذشت پدر بزرگوار خود به امر خدا و حسب التعیین پیشوایان گذشته به امامت رسید و هفت سالی كه امامت كرد به واسطه ی سختگیری بیرون از اندازه ی مقام خلافت، با تقیه بسیار شدید رفتار می كرد. در به روی مردم - حتی عامه ی شیعه - بسته جز خواص شیعه كسی را راه نمی داد. با این حال اكثر اوقات زندانی بود. [2] .
سبب این همه فشار این بود كه:
1 - در آن دوران جمعیت شیعه كثرت و قدرتشان به حد قابل توجهی رسیده بود و امامان شیعه نیز شناخته می شدند و از این روی مقام خلافت بیش از پیش ائمه را تحت مراقبت درآورده و از هر راه بود با نقشه هایی مرموز در محو و نابود كردن ایشان می كوشیدند.
2 - مقام خلافت پی برده بود كه خواص شیعه برای امام یازدهم، فرزندی
[ صفحه 86]
معتقدند و طبق روایاتی كه از خود امام یازدهم، همچنین از پدرانش نقل می كنند فرزند او را همان مهدی موعودی می شناسند كه به موجب اخبار متواتره از طرق عامه و خاصه پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله خبر داده بود [3] ، و او را امام دوازدهم می دانند.
بدین سبب امام یازدهم بیشتر از سایر ائمه علیهم السلام تحت مراقبت مقام خلافت در آمده بود و خلیفه ی وقت تصمیم قطعی گرفته بود كه به هر طریق باشد به داستان امامت شیعه خاتمه بخشد و در این خانه را برای همیشه ببندد (!!!).
از این رو، همین كه بیماری امام عسكری علیه السلام را به معتمد خلیفه ی وقت گزارش دادند، طبیب نزد آن حضرت فرستاد و چند تن از معتمدان خود و چند نفر از قضات را به منزلش گماشت كه پیوسته ملازم وی و مراقب اوضاع داخلی منزل باشند و پس از شهادت امام نیز خانه را تفتیش و توسط قابله ها كنیزان آن حضرت را معاینه كردند و تا دو سال مأمورین آگاهی خلیفه در خط پیدا كردن جانشین آن حضرت مشغول فعالیت بودند تا به كلی نومید شدند. [4] .
هنگامی كه امام حسن عسكری علیه السلام به شهادت رسید، حضرتش را در خانه ی خودش در شهر سامرا كنار قبر پدر بزرگوارش به خاك سپردند.
باید دانست كه ائمه اهل بیت علیهم السلام در دوره ی زندگیشان گروه انبوهی از علما و محدثین پرورش دادند كه شماره ی ایشان به صدها تن می رسد. ما با
[ صفحه 87]
رعایت اختصار به گوشه ای از شخصت علمی امام حسن عسكری علیه السلام اشاره خواهیم كرد.
ولادت با سعادت آن حضرت در مدینه طیبه در ماه ربیع الثانی در سال 232 هجری بوده و در تعیین روز آن خلاف است.
علامه مجلسی رحمه الله می نویسد: مشهور آن است كه روز ولادت آن حضرت روز جمعه هشتم ماه ربیع الثانی بود. برخی دهم ماه مذكور و بعضی شب چهارم نیز گفته اند.
شیخ حر عاملی رحمه الله نیز به همین اختلاف اشاره كرد و در مورد تاریخ تولد آن حضرت می نویسد:
مولده شهر ربیع الآخر
و ذاك فی یوم اشرف العاشر
اسم شریف آن حضرت حسن، كنیه اش ابومحمد و مشهورترین لقب هایش: زكی و عسكری است و به آن حضرت و همچنین به پدر و جد بزرگوارش علیهم السلام ابن الرضا می گفتند.
نقش خاتم آن حضرت «سبحان من له مقالید السموات و الأرض» بود.
به قول دیگر: «انا به شهید» بوده است.
تسبیح آن حضرت در روز شانزدهم و هفدهم ماه است. و این گونه است:
«سبحان من هو فی علوه دان و فی دنوه عال و فی اشراقه منیر و فی سلطانه قوی سبحان الله و بحمده».
نام والده ی ماجده ی آن حضرت «حدیث» و به قولی «سلیل» بوده و او را «جده» می گفتند. وی در نهایت صلاح و ورع و تقوا بوده است.
در «جنات الخلود» آمده است: آن بانوی بزرگوار در سرزمین خود پادشاه زاده بوده و كافی است در فضیلت او كه مفزع شیعه و پناه و دادرس آنان بعد از وفات امام حسن عسكری علیه السلام بود به تفصیلی كه در كتب مضبوط است.
شمایل آن حضرت را این گونه توصیف كرده اند: حضرتش گندم گون، متوسط
[ صفحه 88]
القامه، نه بسیار فربه و نه بسیار ضعیف، جمیل الوجه، همه ی اعضا متناسب، ابروهای سیاه مقوس، چشم های فراخ، پیشانی گشاده، گونه ی سرخ، خال هاشمی در گونه ی راست، گردن بلند و سینه پهن و بسیار با هیبت و جلالت بود.
مسعودی در «اثبات الوصیه» می نویسد:
از عالم علیه السلام روایت شده: وقتی سلیل مادر حضرت امام حسن عسكری علیه السلام خدمت امام هادی علیه السلام وارد شد، فرمود: سلیل، از هر آفت و عاهت و هر پلیدی و نجاست بیرون كشیده شده است.
سپس فرمود: به زودی حق تعالی به تو حجت خود را بر خلقش عطا خواهد فرمود كه زمین را از عدل پر كند همچنان كه از جور پر شده باشد.
آن گاه مسعودی می نویسد:
آن مخدره به امام حسن عسكری علیه السلام حامله شد و در مدینه در سال 231 متولد شد. سن شریف امام هادی علیه السلام در آن زمان، شانزده سال و چند ماه بود و آن حضرت در سال 236 كه سن مباركش چهار سال و چند ماه بود به عراق حركت فرمود.
محدث قمی رحمه الله در احوال امام هادی علیه السلام در ذكر سید محمد، نصوصی از امام هادی علیه السلام بر امامت حضرت امام حسن عسكری علیه السلام بیان می كند.
محدث قمی رحمه الله گوید: از روایت ظاهر می شود كه آن حضرت بیشتر اوقات محبوس و ممنوع از معاشرت بود و پیوسته مشغول به عبادت بود، چنانچه از روایت بعد ظاهر می شود.
مسعودی روایت كرده كه حضرت امام هادی علیه السلام خود را از بسیاری از شیعیان خود - مگر از عده ی قلیلی از خواص خود - پنهان می كرد و چون امر به حضرت امام حسن عسكری علیه السلام منتهی شد. آن حضرت از پشت پرده با خواص و غیر خواص تكلم می فرمود، مگر در آن اوقاتی كه سوار مركب می شد و به خانه می رفت و این عمل از آن جناب و از پدر بزرگوارش پیش از او مقدمه ای برای غیبت حضرت صاحب الزمان علیه السلام بود كه شیعیان به این نوع ارتباط انس گیرند و از غیبت وحشت نكنند و عادت در احتجاب و اختفاء جاری شد.
[ صفحه 89]
امام حسن بن علی عسكری علیه السلام فرزند امام هادی علیه السلام پس از درگذشت پدر بزرگوار خود به امر خدا و حسب التعیین پیشوایان گذشته به امامت رسید و هفت سالی كه امامت كرد به واسطه ی سختگیری بیرون از اندازه ی مقام خلافت، با تقیه بسیار شدید رفتار می كرد. در به روی مردم - حتی عامه ی شیعه - بسته جز خواص شیعه كسی را راه نمی داد. با این حال اكثر اوقات زندانی بود. [2] .
سبب این همه فشار این بود كه:
1 - در آن دوران جمعیت شیعه كثرت و قدرتشان به حد قابل توجهی رسیده بود و امامان شیعه نیز شناخته می شدند و از این روی مقام خلافت بیش از پیش ائمه را تحت مراقبت درآورده و از هر راه بود با نقشه هایی مرموز در محو و نابود كردن ایشان می كوشیدند.
2 - مقام خلافت پی برده بود كه خواص شیعه برای امام یازدهم، فرزندی
[ صفحه 86]
معتقدند و طبق روایاتی كه از خود امام یازدهم، همچنین از پدرانش نقل می كنند فرزند او را همان مهدی موعودی می شناسند كه به موجب اخبار متواتره از طرق عامه و خاصه پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله خبر داده بود [3] ، و او را امام دوازدهم می دانند.
بدین سبب امام یازدهم بیشتر از سایر ائمه علیهم السلام تحت مراقبت مقام خلافت در آمده بود و خلیفه ی وقت تصمیم قطعی گرفته بود كه به هر طریق باشد به داستان امامت شیعه خاتمه بخشد و در این خانه را برای همیشه ببندد (!!!).
از این رو، همین كه بیماری امام عسكری علیه السلام را به معتمد خلیفه ی وقت گزارش دادند، طبیب نزد آن حضرت فرستاد و چند تن از معتمدان خود و چند نفر از قضات را به منزلش گماشت كه پیوسته ملازم وی و مراقب اوضاع داخلی منزل باشند و پس از شهادت امام نیز خانه را تفتیش و توسط قابله ها كنیزان آن حضرت را معاینه كردند و تا دو سال مأمورین آگاهی خلیفه در خط پیدا كردن جانشین آن حضرت مشغول فعالیت بودند تا به كلی نومید شدند. [4] .
هنگامی كه امام حسن عسكری علیه السلام به شهادت رسید، حضرتش را در خانه ی خودش در شهر سامرا كنار قبر پدر بزرگوارش به خاك سپردند.
باید دانست كه ائمه اهل بیت علیهم السلام در دوره ی زندگیشان گروه انبوهی از علما و محدثین پرورش دادند كه شماره ی ایشان به صدها تن می رسد. ما با
[ صفحه 87]
رعایت اختصار به گوشه ای از شخصت علمی امام حسن عسكری علیه السلام اشاره خواهیم كرد.
ولادت با سعادت آن حضرت در مدینه طیبه در ماه ربیع الثانی در سال 232 هجری بوده و در تعیین روز آن خلاف است.
علامه مجلسی رحمه الله می نویسد: مشهور آن است كه روز ولادت آن حضرت روز جمعه هشتم ماه ربیع الثانی بود. برخی دهم ماه مذكور و بعضی شب چهارم نیز گفته اند.
شیخ حر عاملی رحمه الله نیز به همین اختلاف اشاره كرد و در مورد تاریخ تولد آن حضرت می نویسد:
مولده شهر ربیع الآخر
و ذاك فی یوم اشرف العاشر
اسم شریف آن حضرت حسن، كنیه اش ابومحمد و مشهورترین لقب هایش: زكی و عسكری است و به آن حضرت و همچنین به پدر و جد بزرگوارش علیهم السلام ابن الرضا می گفتند.
نقش خاتم آن حضرت «سبحان من له مقالید السموات و الأرض» بود.
به قول دیگر: «انا به شهید» بوده است.
تسبیح آن حضرت در روز شانزدهم و هفدهم ماه است. و این گونه است:
«سبحان من هو فی علوه دان و فی دنوه عال و فی اشراقه منیر و فی سلطانه قوی سبحان الله و بحمده».
نام والده ی ماجده ی آن حضرت «حدیث» و به قولی «سلیل» بوده و او را «جده» می گفتند. وی در نهایت صلاح و ورع و تقوا بوده است.
در «جنات الخلود» آمده است: آن بانوی بزرگوار در سرزمین خود پادشاه زاده بوده و كافی است در فضیلت او كه مفزع شیعه و پناه و دادرس آنان بعد از وفات امام حسن عسكری علیه السلام بود به تفصیلی كه در كتب مضبوط است.
شمایل آن حضرت را این گونه توصیف كرده اند: حضرتش گندم گون، متوسط
[ صفحه 88]
القامه، نه بسیار فربه و نه بسیار ضعیف، جمیل الوجه، همه ی اعضا متناسب، ابروهای سیاه مقوس، چشم های فراخ، پیشانی گشاده، گونه ی سرخ، خال هاشمی در گونه ی راست، گردن بلند و سینه پهن و بسیار با هیبت و جلالت بود.
مسعودی در «اثبات الوصیه» می نویسد:
از عالم علیه السلام روایت شده: وقتی سلیل مادر حضرت امام حسن عسكری علیه السلام خدمت امام هادی علیه السلام وارد شد، فرمود: سلیل، از هر آفت و عاهت و هر پلیدی و نجاست بیرون كشیده شده است.
سپس فرمود: به زودی حق تعالی به تو حجت خود را بر خلقش عطا خواهد فرمود كه زمین را از عدل پر كند همچنان كه از جور پر شده باشد.
آن گاه مسعودی می نویسد:
آن مخدره به امام حسن عسكری علیه السلام حامله شد و در مدینه در سال 231 متولد شد. سن شریف امام هادی علیه السلام در آن زمان، شانزده سال و چند ماه بود و آن حضرت در سال 236 كه سن مباركش چهار سال و چند ماه بود به عراق حركت فرمود.
محدث قمی رحمه الله در احوال امام هادی علیه السلام در ذكر سید محمد، نصوصی از امام هادی علیه السلام بر امامت حضرت امام حسن عسكری علیه السلام بیان می كند.
محدث قمی رحمه الله گوید: از روایت ظاهر می شود كه آن حضرت بیشتر اوقات محبوس و ممنوع از معاشرت بود و پیوسته مشغول به عبادت بود، چنانچه از روایت بعد ظاهر می شود.
مسعودی روایت كرده كه حضرت امام هادی علیه السلام خود را از بسیاری از شیعیان خود - مگر از عده ی قلیلی از خواص خود - پنهان می كرد و چون امر به حضرت امام حسن عسكری علیه السلام منتهی شد. آن حضرت از پشت پرده با خواص و غیر خواص تكلم می فرمود، مگر در آن اوقاتی كه سوار مركب می شد و به خانه می رفت و این عمل از آن جناب و از پدر بزرگوارش پیش از او مقدمه ای برای غیبت حضرت صاحب الزمان علیه السلام بود كه شیعیان به این نوع ارتباط انس گیرند و از غیبت وحشت نكنند و عادت در احتجاب و اختفاء جاری شد.
[ صفحه 89]
[1] اصول اعتقاد اسلامي سيد عبدالرضا حجازي.
[2] ارشاد مفيد: ص 324، اصول كافي: ج 1، ص 512. مناقب ابن شهر آشوب: ج 4، ص 429 و 430.
[3] رجوع شود به صحيح ترمذي: ج 9 باب ماجاء في المهدي عليه السلام، صحيح ابي داوود: ج 2 كتاب المهدي، صحيح ابن ماجه: ج 2 باب خروج المهدي، كتاب ينابيع المودة، كتاب البيان في اخبار صاحب الزمان تأليف محمد بن يوسف شافعي، كتاب نورالابصار تأليف شبلنجي، كتاب مشكوة المصابيح تأليف محمد بن عبدالله خطيب، كتاب الصواعق المحرقه تأليف ابن حجر، كتاب اسعاف الراغبين تأليف محمد الصبان، كتاب فصول المهمة، صحيح مسلم، كتاب الغيبة تأليف محمد بن ابراهميم نعماني، كمال الدين تأليف شيخ صدوق، اثبات الهداة تأليف محمد بن حسن حر عاملي و بحارالانوار تأليف علامه ي مجلسي: ج 51 و 52.
[4] اصول كافي: ج 1 ص 505، ارشاد مفيد ص 319.